HIZKUNTZAREN GARAPENA

HIZKUNTZAREN GARAPENA.

Hizkuntza gizakiok gai garen gauza garrantzitsuenetariko bat da. Izan daiteke, gizakiok, hizkuntza garatzeko gai garen izaki bakarrak izatea planeta osoan. Izurdeak, hitzkuntzari buruzko aztarnak adierazten dituzte, baina oraindik, haiei ulertzeko ezgaiak gara. Aipatu dudan moduan, gizakiok hitz egiteko eta hizkuntza ulertzeko ekintzak ditugu.

Hizkuntza, umeak garen bitartean garatu egiten da, eta bi aldi nagusitan bereizten da, alde batetik hizkuntzaren aurrekoa, eta bestetik, hizkuntza-fasea.

Hizkuntzaren aurreko garapena fasea haurraren bizitzako lehenengo urtean gertatzen den aldia da. Fase honek bost urratez osatuta dago: Berezitu gabeko negarra, negar berezitua, zezelkatzea, lalazioa eta ekolalia. Orain urrats bakoitza gainetik azalduko dut:

·       Berezitu gabeko negarra: jaiotzaren uneko negarretik lehenengo hilabetea igaro arte haurtxoak egiten dituen negarrak berezitu gabekoak dira.

·       Negar berezitua: Lehenengo hilabetearen amaieran, jaioberriaren negarra bereizten hasten da eta ondo desberdintzen dira oinarrizko negarrak eta haserre-negarrak.

·       Zezelkatzea: Bigarren hilabetean hasten da eta benetako garapen fonemikoaren hasiera da: laburdura fonemikoak eta hedadura fonemikoak.

·       Lalazioa: Seigarren hilabetean hasten da eta bederatzigarrenera arte irauten du. Aldi honetan kontsonanteak eta bokalak elkartzen ditu.

·       Ekolalia: zortzi eta bederatzi hilabeteen bitartean gertatzen da. Bertan, haurtxoak helduen hizketaren soinuak imitatzen ditu, oihartzuna deritzona.

Hizkuntzaren garapena fasean haurraren bizitzako bigarren urtean gertatzen da. Fase honek lau urrats ditu: Hizkera holofrastikoa, hizkera telegrafikoa, hizkera aniztuna eta beste aurrerapauso batzuk (sintaxia, fonologia, kontakizunak).

Lehenengo urte inguruan, umeak zentzua duen lehenengo hitza esaten du. Oinez hasten dagoen umearen esaldiak hitz bakarrekoak izaten dira eta umeak esaten duen hitz horrek duen baino askoz informazio gehiago komunikatu egiten dute.

 Hitz bakarreko baina zentzu zabaleko esaldi horiei holofrastiko deritze.  Bi hitz erabiltzerakoan, hizkera telegrafikoa deitzen zaio. Hauek bi kategoriaz osatuta daude: euskarri-hitzak eta hitz orokorrak. Bost urtetik zortzi urterarte, fonologiaren, semantikaren eta sintaxiaren arauak ezagutzen hasten dira.

UMEAREN GRAFISMOA

UMEAREN GRAFISMOA.

Grafismoa adierazpen grafiko bat da, umeek txikitatik irudikatzeko eta komunikatzeko erabiltzen dutena, honetan baliatuz, idazkera baino lehenago agertzen delako.

Umea 18 hilabete dituenean, arkatza, papera eta margoekiko interesa aldarrikatzen du, orduan, hauekin esperimentatu egiten du. Grafismoaren bidez, umeak, bere burua, besteak eta inguruko objektuak ezagutu egiten dituzte, gainera, besteekin komunikatzeko gaitasuna ematen dio. Honetaz gain, grafismoari esker, mundua ezagutu egiten dute, inguruarekin harremanak izanez.

Guzti honen ondorioz, oso garrantzitsua da grafismoa haurtzaroa eta nerabezaroan zehar garatzea, etapa desberdinak sailkatuz:

1.ZIRIBORROEN ALDIA.

18 hilabeterekin, umearen interesa piztu egiten denean, zirriborroen aldia egiten da. Marrazki hauek ez dira garrantzi handikoak, umeak margotzen dutena ez dakitelako, eta askotan, beste leku batzuetara begiratzen zirriborroak egiten dituzte. Aldi honetan, mugimenduaren plazerra da helburua.

•         ZIRRIBORRO DESORDENATUAK: Ez dute esanahirik eta marra desordenatuak dira.

• 
  
• 
  
•         ZIRRIBORRO ORDENATUAK EDO KONTROLATUAK: Etapa honetan, umeak bere besoaren mugimendua eta marrazkien arteko erlazioaz konturatu egiten da. Zirriborroak desberdinduak izan daitezke.

•         ZIRRIBORRO IZENDATUAK: Etapa honetan, egiten dituen mugimenduak munduarekin erlazionatzen ditu, zirriborroak esanahiarekin eginez, eta gainera, bere izenak jarriz.

2.- ESKEMA AURREKO ALDIA.

Aldi honetan, umeak bere inguruko gauzak margotu egiten ditu, batez ere, bere burua margotu egiten du. Bere marrazki hauen bidez, umeak bere erlazioak eta emozio primarioak adierazi egiten ditu.

Etapa honetan, gizakiak margoztea oso ohikoa da, eta hauek, borobil baten bidez egiten dute. Borobila enborra eta burua adierazi egiten du, eta bertatik, marrak egiten dituzte, besoak eta hankak balira bezala.

3.- ESKEMEN ALDIA.

Etapa honetan, umeak bere marrazkiak zehaztasun guztiekin margotu egiten ditu, giza irudi osoa egiten du, eta bere irudiak ez dira errepikatzen, hau da, ez du estereotipiarik.

4.-ERREALISMOAREN ALDIA.

Umeak errealitatea zehaztasunez irudikatzen du eta kontu handiz erreparatzen die ziurtasunei.

NERABEZAROAREN EGOZENTRISMOA

NERABEZAROAREN EGOZENTRISMOA.

Klasean ikusi dugun moduan, egozentrismoa norberaren pertsonalitatearen gehiegizko gorespena da, baita gauzak besteen ikuspuntutik ulertzeko gai ez izatea ere.

Nerabeek gehienetan egitura kognitiboa egozentrikoa dute, errealitatetik urruneko mundu hipotetiko bat sortzen duelako eta faktore afektibo-sozial batzuk albo batera utzi gabe. Nerabezaroen egozentrismoa hainbat ezaugarri ditu:

·       Aginte-irudiei buruzko kritikak: Mundu ideala irudikatzeko gaitasun berria dute, beraien gurasoenganako edo miresten zuten norbaitenganako mirespena galtzea.

·       Eztabaidatzeko joera: Nerabeek gauzarik txikienari buruz ere eztabaidatzeko gogoa edukiko dute. Normalean gurasoekin edo nerabearen tutela daukan pertsonarekin eztabaidatzen dute edozein gauzagatik.

·       Autokontzientzia: Nerabeen irudizko ikus-entzuleak, beraien buruan baino ez dira existitzen eta kezkatuta daude haien jokaeraz eta pentsamenduaz.

·       Norbere burua azpimarratzea: Nerabeek  ezaugarri honetan uste dute bereziak direla, eta beraien esperientzia bakarra dela.

·       Zer erabaki ez jakitea: Nerabeek  erabakiak hartzeko orduan duda asko izaten dituzte.

·       Itxurazko hipokresia: Zerbait nahi dute baina ez dakite hori lortzeko lan handia egin behar dela.

JOLASA

JOLASA

Jolasari buruz hitz egiteko, hurrengo albistean oinarrituko naiz, albiste honek adierazten duen moduan, jolasak garrantzia handia duelako umearen garapenean. Jolasa garrantzi handia du bizitza osoan zehar, baina batez ere, umeak garenean, jolastea ezin bestekoa da, garapen kognitiboaren adierazle eta eragina duen faktore bat baita.

Haurrak ez dute bakarrik jostailuekin jolasten, pertsonekin, objektuekin eta gorputzarekin ere jolastu egiten dute, eta hau, jostailutzat har daiteke.

Zaila da haurrak olgetan sentitzen, gozatzen eta ikasten duena neurtzea. Teoria-mailan onartua dago jolasak haurraren garapenean berebiziko garrantzia duela, baina praktikan, gaur egun, espazioa eta denbora kendu dizkiogu haurrari olgetarako.

“Duela ehun urte jolasaren inguruan ez zen teorizatzen, baina haurrek kalean ordu asko pasatzen zuten jolasean. Gaur egun, aldiz, unibertsitatean asko hitz egiten da haurren jolasari buruz, psikologia eta pedagogia arloetan onartua baitago jolasaren garrantzia, baina kalean gutxiago ikusten dira haurrak jolasten” Azpimarratu beharra dago jolasen garrantzia eta honek dira jolasaren aldi nagusiak:

• JOLAS MOTORRA: Haurrak bakarrik jolasten du, nahiz eta aldi honetan arauak jarraitzeko gai ez izan, bere gorputzarekin jolastu egiten du. Horretaz gain, beste gorputz batzuk ezagutzen doaz . Aldi honetan, ekintzak errepikatu egiten dira, umeak hauek finkatuz doaz eta funtzionaltasunagatik beragatik egiten dira.

•    JOLAS SINBOLIKOA: Jolas mota hau, jolas egozentrikoa bezala ere ezagutu egiten da. Nagusiagoak diren pertsonak imitatu egiten dituzte. Hasiera batean, haiek bakarrik jolastu egiten dute, gainerako jokalariek ez dute garrantzirik, baina bost urteak aldera,  beste pertsonak imitatzean, haiekin harremanetan ikusten dira (Deszentrazioa).

•       NOLABAITEKO LANKIDETZAKO JOLASA: Jokalari bakoitzak irabazten saiatuko da eta lehia agertzekotan, umeak haien artean arauak adostuko dituzte (negoziatzeko gai). Egozentrismoa presente edukiko dute oraindik, izan ere, jokalari bakoitzak euren arauei eusten saiatuko da.

•       ARAUAK KODETZEKO JOLASA: Nerabeek elkar batzen dira arauak batzeko edo adosteko, egoerak aurreikusten eta edozein egoeratan aplikatzeko moduko arau konplexuak kodetzen ondo pasatzen dute.

http://www.hacerfamilia.com/educacion/noticia-importancia-juego-desarrollo-nino-20130516073341.html